Hoe Charlie Sjakie werd en Matilda Matilda bleef
Wanneer je in een naam zoals Charlie of George leest, zal het je niets opvallen maar beide zijn Engelse namen en kennen een Nederlands equivalent, namelijk Sjaak en Joris. Bij het vertalen van boeken kan een vertaler er voor kiezen om dergelijke namen om te zetten in een cultuureigen variant van de naam. In boeken voor volwassenen is dit not done, maar in kinderboeken daarentegen is het een veel gezien feit (Van Coillie, 2005).
Daarnaast stelde House (1996) dat gezien het feit dat elke cultuur zijn eigen culturele voorkeuren en verwachtingspatronen voor communicatieve situaties heeft, het te verwachten valt dat dergelijke cultureel bepaalde verschillen ook terug te zien zijn in de manier waarop de Engelse bronteksten in het Nederlands worden vertaald. Een van de aannames van House is dat culturen verschillen in de mate waarin ze op de persoon of op de inhoud gericht zijn. Deze aannames heeft zij echter gebaseerd op communicatie tussen volwassenen in een organisationele setting.
In ons onderzoek hebben wij deze twee onderwerpen geprobeerd te combineren door aan de hand van een cultuurvergelijkend onderzoek te kijken in welke mate er bij het vertalen van kinderboeken rekening wordt gehouden met dergelijke culturele waarden. Daartoe is een contrastieve tekstanalyse uitgevoerd op basis van de Engelse en Nederlandse boekcoverteksten van kinderboeken van de Britse schrijver Roald Dahl. De vraag die daarbij centraal stond luidde: In hoeverre is er sprake van een cultureel filter bij de Nederlandse vertalingen van de boekcoverteksten van Roald Dahls Engelse kinderboeken?
Vanuit intercultureel perspectief is gekeken in hoeverre de coverteksten aangepast werden met betrekking tot de persoon/inhoud dimensie van House. Uit de analyses bleek dat beide teksten, de brontekst én de vertaling, een voorkeur hebben voor orientation towards persons en dat er dus geen sprake was van een cultureel filter met betrekking tot de dimensies orientation towards content – orientation towards persons van House.
Daarnaast is vanuit vertaalwetenschappelijk perspectief aan de hand van de theorie van Van Coillie (2005) gekeken of en zo ja hoe persoonsnamen in de vertalingen cultureel zijn aangepast. Daaruit bleek dat het merendeel van de Engelse namen in de bronteksten werd omgezet naar een Nederlandse variant in de vertalingen, maar in enkele gevallen waar de naam geen problemen zou kunnen opleveren in de doeltaal is dezelfde naam behouden. Met betrekking tot persoonsnamen wordt er dus voor een groot deel wel een cultureel filter toegepast en zagen we dat ‘Charlie’ werd veranderd in ‘Sjakie’, maar dat ‘Matilda’ gewoon ‘Matilda’ bleef.
Voorbeeld Engelse boekcover van ‘Charlie and the Chocolate Factory’ (Sjakie en de Chocoladefabriek)
Referenties
Coillie, J. van (2005). Vertalen voor kinderen: hoe anders? Literatuur zonder leeftijd, 19, 16-39.
House, J. (1996). Contrastive discourse analysis and misunderstanding: The case of German and English. In: Hellinger, M. & Ammon, U. (Eds.). Contrastive Sociolinguistics. New York: Mouton de Gruyter. 345-361