Ook mét ondertiteling een lachbui
Hèhè, na een drukke dag studeren plof je op de bank thuis en doe je de televisie aan. Even tijd voor ontspanning en wat simpel vermaak. Tijdens het zappen kom je toevallig How I met your mother tegen, een grappige sitcom waarom je altijd wel kunt lachen. Maar waar lach je om? Om de ondertiteling die je leest, of luister je naar de Engelse woordspelingen van de personages? Je staat er misschien niet zo bij stil, maar hiertussen zit soms een wezenlijk verschil. Bij het vertalen van humor voor ondertiteling, zoals woordspelingen in sitcoms, komen verschillende problemen kijken. Humor is taal- en cultuurgebonden en daardoor niet altijd even gemakkelijk te vertalen, soms zelfs onmogelijk. Maar hoe zorg je ervoor dat een grapje dan nog steeds begrijpelijk is voor een Nederlandse kijker én het humoristische effect niet verloren gaat?
In dit onderzoek hebben wij ons op de problemen gefocust die een vertaler op zijn pad krijgt bij het maken van ondertitelingen. De vraag hierbij was ‘In hoeverre worden woordspelingen in de sitcom How I met your mother cultureel aangepast in de vertaalde ondertiteling om hun humoristische effect te behouden voor de Nederlandse kijker?’ Aan de hand van het zevende seizoen van How I met your mother hebben wij een corpus opgesteld met woordspelingen die voor de ondertiteling van het programma in het Nederlands zijn vertaald. Vier categorieën van woordspelingen hebben wij geanalyseerd: homofonen, homoniemen, paroniemen en cultuurgerelateerde woordgrappen. Uit de analyse kwam naar voren dat de ondertitelaar altijd een moeilijke afweging moet maken tussen het behoud van de oorspronkelijke betekenis van de grap, waarbij het humoristische effect in de vertaling verloren kan gaan, of het behoud van het humoristische effect waarbij culturele aanpassingen aan het Nederlandse woordgebruik moeten gemaakt worden. Hier kan geen eenduidig antwoord op worden gegeven, omdat dit per woordspeling afhankelijk is van de equivalentie van het woordgebruik en de taalstructuur in het Nederlands. In het algemeen kan er gesteld worden dat bij vertaling altijd een deel van de originele inhoud verloren gaat.